Dit zijn 2 stijlfouten, die wel op elkaar lijken. Al is de enige echte overeenkomst: "verwarring".
De officiële uitleg voor beide stijlfouten is als volgt:
Contaminatie
Twee woorden of twee uitdrukkingen door elkaar halen. Vaak hebben ze ongeveer dezelfde betekenis.
Voorbeelden:
Het klopt als een bus.
Nachecken.
Dat kost duur.
Optelefoneren.
De volgende uitdrukkingen worden door elkaar gehaald:
- het klop als een zwerende vinger;
- het sluit als een bus.
De volgende twee woorden zijn door elkaar gehaald:
- checken;
- nagaan.
De volgende twee uitdrukkingen worden door elkaar gehaald:
- dat is duur;
- dat kost veel.
De volgende twee woorden zijn door elkaar gehaald:
- opbellen;
- telefoneren.
Malapropisme
Verhaspeld woord of een verhaspelde uitdrukking. Vaak met een onbedoeld komisch effect.
Voorbeelden:
1.
2.
3.
Hypokritisch
Een advocaat in de armen nemen.
De eenden leden aan bolsjewisme.
Dit is onjuist taalgebruik. Het juiste woord is:
- Hypocriet.
Lijkt op zich goed, maar dit moet zijn:
- Een advocaat in de arm nemen.
Het klinkt wel ongeveer zo, maar het moet zijn:
- De eenden leden aan botulisme.
Nog even een stukje geschiedenis over het begrip malapropisme:
Het woord malapropisme is afgeleid van Mrs. Malaprop, een personage in The rivals (1775), een toneelstuk van Richard Brinsley Sheridan. Het personage was ongeschoold, maar wilde graag duur doen. Ze doorspekte haar taal met deftige woorden, die dan steevast verkeerd gekozen en verhaspeld waren, tot vermaak van het doorgaans geschoolde publiek. De naam van het personage was door de auteur gefabriceerd naar het Franse mal à propos, wat 'net verkeerd' (not exactly to the point) betekent. Vandaar het woord 'malapropisme', een term uit de Engelse stijlsfeer, die in Nederland is overgenomen. In het Nederlands worden dit soort verhaspelingen ook wel 'domheidsfouten' genoemd, hoewel het zeker niet altijd domoren zijn die woorden en uitdrukkingen verhaspelen. Ook politici en journalisten maken dit soort foutjes wel eens. Het aardige van malapropismen is, dat het soms aardige puzzeltjes zijn: wat is de denkfout geweest van de spreker? Zie hieronder een bloemlezing van verzamelde bekende en minder bekende malapropismen.
Zinnen
1. De dokter heeft me onderzocht met zijn horoscoop.
2. De daders maakten zich schrijlings uit de voeten.
3. Je kunt het geloven of niet, ik stond gewoon triplex.
4. Na die val moest hij met zijn arm in de nutella.
5. Saddam is in Amerika al verschillende malen als oorlogsmisdadiger beschilderd.
6. Hij was nu eenmaal tegen kunstmatige insinuatie.
7. De veroordeelde ging in castratie.
8. Ik heb het met twee-continentenlijm vastgemaakt.
9. Zij bestelden beiden een nasi ramses.
10. De doden lagen opgebaard in het moratorium.
11. De flamingo is een mooie dans.
Moet zijn: stethoscoop.
Moet zijn: ijlings.
Moet zijn: perplex.
Moet zijn: mitella.
Moet zijn: afgeschilderd.
Moet zijn: inseminatie.
Moet zijn: cassatie.
Moet zijn: componentenlijm.
Moet zijn: rames.
Moet zijn: mortuarium
Moet zijn: flamenco
Woorden
1. Bebokhalsd.
2. Lemitigeren.
3. Improvisorisch.
4. Corpuleren.
Moet zijn: bekokstoofd.
Moet zijn: legitimeren.
Moet zijn: provisorisch.
Moet zijn: copuleren.
Voorbeelden van contaminaties:
Woorden:
1. Afspieken.
2. Huisvestigen.
3. Opnoteren.
4. Rondcirculeren.
5. Verzenden.
6. Uitprinten.
Dit moet zijn:
Afkijken of spieken.
Huisvesten of vestigen.
Opschrijven of noteren.
Rondgaan of circuleren.
Versturen of zenden.
Uitdraaien of printen
Wordt tegenwoordig geaccepteerd.
Wordt tegenwoordig geaccepteerd.
Spreekwoorden en gezegdes
1. Je moet hem niet al het gras uit de mond maaien.
2. Zelfs de beste breister laat weleens een paard struikelen.
3. Dweilen met de pet op.
1. Dit is een verhaspeling van de volgende spreekwoorden/gezegdes:
- Het gras voor de voeten wegmaaien.
- De woorden uit de mond nemen.
2. Dit is een verhaspeling van de volgende spreekwoorden/gezegdes:
- Een steekje laten vallen.
- Zelfs het beste paard struikelt weleens.
3. Dit is een verhaspeling van de volgende spreekwoorden/gezegdes:
- Dweilen met de kraan open.
- Huilen met de pet op.
Zinnen en uitdrukkingen
1. Het is al laat dag.
2. Ik zal het je laten tonen.
3. Hij irriteert zich aan die man.
4. Hij verexcuseert zich voor de gemaakte opmerking.
5. Hij behoort tot één van de trouwste aanhangers van ons vorstenhuis.
1. Verhaspeling van:
- Het is al laat.
- Het is kort dag.
2. Verhaspeling van:
- Ik zal je laten zien.
- Ik zal het je tonen.
3. Verhaspeling van:
- (iets) irriteert je.
- Zich ergeren aan.
4. Verhaspeling van:
- Hij excuseert zich voor...
- Hij verontschuldigt zich voor...
5. Verhaspeling van:
- Hij behoort tot de trouwste ....
- Hij is één van de trouwste...