Wie bewust gekozen heeft om zonder god door het leven te gaan, doet daarmee geen afstand van zijn verantwoordelijkheid, maar is integendeel zelf aansprakelijk voor alles wat hij doet of nalaat.
Hij kan zich niet op anderen, niet op hogere machten beroepen, hij moet het allemaal zelf opknappen, hij heeft het eerste en het laatste woord.
Hij weet zich verantwoordelijk, voor zichzelf, voor de samenleving (waarvoor hij samen met alle andere mensen verantwoordelijk is), voor de wijze waarop hij leeft en denkt, voor de normen die hij gekozen (lees: op zichzelf veroverd) heeft. Hij eist voor zichzelf de vrijheid op deze verantwoordelijkheid te dragen en daarmee zijn waarde als mens te bewijzen. In dit opzicht onderscheidt hij zich wezenlijk van de gelovige medemens, die zichzelf aan god ondergeschikt voelt, die niet zelf beslist, maar gehoorzaam wil zijn aan de goddelijke wetten, die hem geleerd zijn door anderen, bekleed met autoriteit en gesuggereerde geloofwaardigheid.
Ook niet zo sterk uitgesproken gelovigen schrikken er voor terug eigen verantwoordelijkheid te aanvaarden en onderwerpen zich liever aan het traditionele gezag, belichaamd in kerk, staat, overheid en zich daarbij aansluitende instituten. Vele mensen zijn bang voor de vrijheid, omdat deze tevens inhoudt het op zich nemen van verantwoordelijkheid. Deze tendens wordt versterkt door de steeds verdergaande invloed van de staat op het openbare leven. Het apparaat trekt steeds meer macht naar zich toe, ten koste van het inzicht, de invloed en het zelfbewustzijn van het individu.
De afzonderlijke mens houdt steeds minder beslissingsrecht over, anderen beslissen over hem en voor hem, treden namens hem (overigens zonder hem te raadplegen) op. Het individu wordt steeds afhankelijker, niet slechts van de overheidsbureaucratie, maar ook van de naar autoriteit strevende, zichzelf soms onder progressief etiket presenterende klieken van ‘deskundigen’, zoals: vakbondsbestuurders, economen, sociologen, voorlichters, sociale, welzijns- en vormingswerkers, kortom allen, die al bij voorbaat hebben vastgesteld, dat hun ‘waarheid’ goed voor ons is, voor hen een reden ons die ‘waarheid’ in het belang van ons eigen ‘welzijn’ op te dringen.
Het komt niet bij hen op te veronderstellen, dat er mensen zijn, die zelf de kans willen hebben om uit te maken wat juist en waar is, zelf wensen te bepalen wat voor hun welzijn en welbevinden nodig is, zelf willen kiezen uit de beschikbare mogelijkheden en er dus geen behoefte aan hebben zich door anderen te laten besturen, beschoolmeesteren, vormen, begeleiden en, op welke manier ook, betuttelen.
De bevoogding geschiedt niet uitsluitend door de gevestigde regentenklasse. Ook van zogenaamd progressieve zijde dringt een streven naar bevoogding op, belichaamd in de deskundigen klieken, elk met hun eigen patroon en geheimtaaltje. Het streven naar eigen verantwoordelijkheid van mensen, die hun zelfstandigheid en recht op zelfontplooiing niet wensen prijs te geven, staat op de tocht.
Een oplossing kan zijn van onder op de mensen meer medezeggenschap en dus meer verantwoordelijkheid in handen te spelen. Buurt- en wijkraden, milieugroepen, actiegroepen, al dan niet met een incidenteel doel, krijgen meer invloed en betekenis. Zo ontstaan meestal spontaan en sommige ontwikkelingen allengs een deskundigheid en kijk op de meest doeltreffende aanpak, waardoor zij remmend, corrigerend en stimulerend kunnen optreden. Zij vormen een werkgebied, gunstig voor de ontplooiing van medezeggenschap en – verantwoordelijkheid, voor zover alle betrokkenen bewust meedoen, zoveel zij kunnen, door mee te praten, mee te beslissen en mee uit te voeren.
De eigen verantwoordelijkheid, de zelfstandigheid en het recht op zelfontplooiing van de afzonderlijke mens staan niet meer op de tocht, zodra op kleine schaal begonnen wordt zelf voor eigen zaken op te komen. De tendensen in deze richting zijn voor een atheïst stellig bevredigend en een reden om daaraan van harte mee te doen.